Merhaba
İş hayatında çalışma saatleri her zaman gün içinde olmamaktadır.24 saat çalışma yapan işyerleri bulunmaktadır. Bir çok işyeri bu çalışma modeline geçmek için hazırlıklar yapmaktadırlar. Vardiya programlarında fazla mesai hesaplaması yapılması gereklidir. İleriki dönemlerde cezai yaptırımda olmaması için bu programların iş kanununa uygun olması gerekmektedir.
Vardiya programlarında fazla mesai hesaplaması yapabilmek için gereken şartlar
- İş kanununa göre haftalık çalışma saati 45 saattir.
- Vardiya planlaması yapılması için vardiya başına en az 3 işçinin bulunması gerekmektedir.
- Gece vardiyaları en fazla bir hafta olarak düzenlenir.
- Sürekli gece vardiyasında aynı işçiyi sabit tutulması yasaya aykırıdır.
- Vardiyalı sistemde çalışacak işçilerin haftada 1 gün 24 saatten az olmamak kaydıyla hafta tatili izni yapması gerekmektedir.
- Vardiya değişimlerinde 11 saat dinlenme olmadan değişim yapılması uygun değildir.
- İşçilerin bir yıllık fazla çalışma sınırı 270 saattir.
- İş kanununa göre ara dinlenme 7,5 ( yedi buçuk) saatten az olan işlerde yarım saat , 7,5 ( yedi buçuk) saatten fazla olan işlerde 1 saat olarak hesaplanır.
Vardiya programlarında fazla mesai hesaplaması
Bu şartlara uygun şekilde Vardiya programlarında fazla mesai hesaplaması yapılarak işyerleri vardiyalı olarak çalışabilir.
Çok bilinen ve uygulamada olan vardiyalı çalışma sistemleri, yapılan hatalar ve yanlışlıklar
- 12 saatlik vardiya sistemleri
- 24 saat çalışmalı 24 saat dinlenmeli vardiya sistemleri
- 24 saat çalışıp 48 saat dinlenmeli vardiya sistemleri
- 3 vardiya usulü vardiya sistemleri
12 saatlik vardiya sistemlerinde haftada 6 gün çalışma yapılacaksa 6*12 = 72 saat 1 er saat ara dinlenme çıkartıldığında 66 saat haftalık çalışma saati olan 45 saatte 66 saatlik çalışma süresinden düşüldüğünde 21 saat fazla çalışma yapılmış olacaktır. bir haftada 21 saat ayda 81 fazla çalışma yapmak Yıllık fazla çalışma sınırının oldukça fazla aşılmasına sebep olacaktır. Yıllık olarak bu şekilde çalışmada bir işçi 972 saat fazla çalışma yapmış olur.
24 saat dinlenip 24 saat çalışma yapılacak olan çalışmalar ve Vardiya programlarında fazla mesai hesaplanması ise şu şekilde yapılmalıdır. Yargıtay’ın kabul görmüş usullerinde bir işçi en fazla bir günde 14 saat çalışabileceği kabul edilmiştir. Bu 14 saatlik çalışma , Vardiya programlarında fazla mesai hesaplaması na göre günlük 11 saati aşan çalışmalar fazla mesaiden sayılmaktadır. bir haftada 3 kere ikinci hafta da 4 kere, üçüncü haftada 3 kere , dördüncü haftada 4 kere çalışma yapan bir işçi 4+3+4+3 kere 3 er saatten olmak üzere 42 saatlik bir fazla çalışma yapmış olmaktadır. İş kanununda belirtilmiş olan yıllık fazla çalışma sınırı bu şekilde çalışma sürekli olarak devam ederse fazlasıyla aşılır. Yıllık olarak bu şekilde çalışmada bir işçi 504 saat fazla çalışma yapmış olur.
Üçlü vardiyalarda ise haftada 6 gün 7,5 =45 saat çalışma yapılacağı için fazla mesai veya fazla çalışma yapılmasına imkan olmamaktadır.
24 saat çalışıp 48 saat dinlenmeli Vardiya programlarında fazla mesai hesaplanması nasıl yapılmalıdır. Yargıtay’ın kabul görmüş usullerinde bir işçi en fazla bir günde 14 saat çalışabileceği kabul edilmiştir. bu 14 saatlik çalışma sisteminde bir ve dördüncü haftalar 3 kere iki ve üçüncü haftalar 2 kere çalışma yapılacaktır. toplamda 10 günlük yapılan bu çalışma sisteminde toplamda 10 kere fazla çalışma yapılmış olacaktır. 10*3 = 30 saatlik bir fazla çalışma aylık olarak yapılacaktır. İş kanununda yasal üst sınır bu şekildeki çok fazlaca aşılacaktır. Yıllık olarak bu şekilde çalışmada bir işçi 360 saat fazla çalışma yapmış olur.
Üçlü vardiya sistemlerinde çalışanların işe gidişleri özelliklerin bayanların ulaşımlarının işveren tarafından sağlanması zorunludur.
İş hayatınızda bu hesaplamaların farkında olarak çalışmanızı, hakkınızı kaybetmeden mutlu olarak çalışmanızı dileriz.
Yazılarımızdan en ilgi çekicisi olan Asgari ücret nasıl belirlenir? başlıklı yazımızı okumanızı özellikle isterim
Kaynakça yazımızın içinde hukuki bilgilerin bir çoğu aşağıda linkte bulunan mevzuat sitesinden esinlenerek verilmiştir.